Bất tuân dân sự (BTDS) là các hoạt động công khai từ chối tuân theo hoặc vi phạm một cách cố ý đối với một số đạo luật nhất định nhằm cản trở quá trình thực thi chính sách, luật pháp của Nhà nước. Đây là hình thức phản kháng bất bạo động, gây áp lực buộc Nhà nước phải thay đổi chính sách, luật pháp, thậm chí dẫn đến lật đổ chính quyền. 

Trên thế giới, các thế lực thù địch đã lợi dụng BTDS để đẩy lên thành các cuộc cách mạng hòa bình chống lại chính phủ, thậm chí lật đổ chính phủ. Điển hình như: cách mạng vàng ở Philippines năm 1983, cách mạng nhung ở Tiệp Khắc năm 1989, cách mạng đường phố ở Nam Tư năm 2000, cách mạng nhung ở Gruzia năm 2003, cách mạng cam ở Ukraina năm 2004 và 2014...  

 

BTDS gây mất ổn định an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, cản trở hoạt động công quyền, thực thi công lý, gây ra những hiểm họa khôn lường, thậm chí khủng hoảng toàn diện, sâu sắc cho nhiều vùng lãnh thổ và quốc gia trên thế giới. 

Thời gian gần đây, các thế lực thù địch lợi dụng BTDS để chống phá sự nghiệp đổi mới của Việt Nam, từng bước thực hiện mục tiêu diễn biến hòa bình nhằm lật đổ chính quyền, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức khác nhau. Cụ thể như bất tuân cưỡng chế của một số đối tượng khi giải phóng mặt bằng ở Bắc Giang, Hải Phòng, Hà Nội, Đắk Nông, Gia Lai...; bất tuân quy định về thành lập hội (nhóm), đòi lập các tổ chức xã hội dân sự (thực chất là phản động trá hình) như "Hội anh em dân chủ", "Hội phụ nữ nhân quyền Việt Nam", "Hội cựu tù nhân lương tâm Việt Nam"...

Ở Hải Dương trong những năm trước cũng từng xảy ra những sự việc BTDS dưới hình thức tập trung đông người phản đối chính sách thu hồi đất của tỉnh để triển khai các dự án phát triển kinh tế-xã hội. Như vụ khiếu kiện đông người dẫn đến những hành động quá khích ở phường Hải Tân (TP Hải Dương); khiếu kiện ở xã Lai Vu (Kim Thành) khi thu hồi đất triển khai dự án khu công nghiệp Lai Vu; phản đối triển khai dự án xây dựng nhà máy xử lý rác thải, phát điện ở xã Lương Điền (Cẩm Giàng) và gần đây là vụ khống chế Nhà máy nước sạch ở xã An Phượng (Thanh Hà). Đây là những hành động BTDS của một nhóm người gây rối ở địa phương.

Một số nguyên nhân chính của BTDS do sự hạn chế hiểu biết pháp luật của một bộ phận người dân dẫn đến hành động mang tính chủ quan (cá biệt có yếu tố kích động của các phần tử xấu); công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật chưa sâu rộng, nhất là tuyên truyền trước khi triển khai các dự án đầu tư; việc nắm và phản ánh dư luận xã hội, nhất là giải quyết ngay những băn khoăn, thắc mắc từ cơ sở chưa được làm tốt; một bộ phận cán bộ, đảng viên còn vi phạm kỷ luật... 

Trước những diễn biến phức tạp, sự biến tướng của BTDS trong đời sống xã hội, chúng ta cần chủ động phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời việc lợi dụng BTDS nhằm thực hiện mục tiêu diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch. Lên án mạnh mẽ và kiên quyết đấu tranh vạch trần bản chất, âm mưu, thủ đoạn của các tổ chức phản động có những hành động xúi giục, kích động lôi kéo người dân. Phối hợp chặt chẽ các tổ chức ở cơ sở để nắm thông tin một cách thường xuyên, liên tục. Đặc biệt quan tâm đẩy mạnh công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quyền và nghĩa vụ công dân; lên án những hành vi vi phạm pháp luật; đa dạng hoá các hình thức tuyên truyền trước, trong và sau khi triển khai các dự án đầu tư, các công trình trọng điểm, nhất là các công trình liên quan đến lợi ích của người dân. Phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng và quản lý nhà nước. Nâng cao chất lượng chế độ dân chủ đại diện, mở rộng và có cơ chế từng bước thực hiện chế độ dân chủ trực tiếp một cách thiết thực. Nâng cao hiệu quả công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề bức xúc của nhân dân.

Cần kịp thời rà soát, bổ sung hoặc thay thế cơ chế, chính sách không còn phù hợp, tạo sự cân bằng lợi ích giữa các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, Nhà nước và nhân dân. Đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội gắn với xóa đói, giảm nghèo, nâng cao trình độ dân trí, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

Khi xảy ra hiện tượng lợi dụng BTDS, đặc biệt đối với các điểm có tình hình phức tạp, khiếu kiện đông người thì cấp ủy, chính quyền cần chủ động nắm tình hình để có các phương án giải quyết linh hoạt, kịp thời và hiệu quả ngay từ cơ sở, tránh để bùng phát thành các điểm nóng.