THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN
Trong
thời gian qua, bằng sự vào cuộc tích cực, phối hợp đồng bộ của các Bộ,
ngành từ Trung ương đến địa phương, chính sách đào tạo nghề cho thanh
niên đã được triển khai thực hiện nhanh chóng và đã đạt được những kết
quả to lớn.
Một là,
công tác xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách đào tạo nghề
cho thanh niên từng bước đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ và kịp thời. Công
tác xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách đào tạo nghề cho
thanh niên hiện nay là thực hiện từ sự chỉ đạo và các văn bản của Bộ Lao
động - Thương binh và Xã hội, UBND các địa phương. Ngoài ra, để việc
triển khai thực hiện chính sách được kịp thời, đầy đủ, UBND các địa
phương đã ban hành các công văn đôn đốc về việc giao chỉ tiêu, hướng dẫn
xây dựng kế hoạch hoặc hướng dẫn thực hiện chính sách cũng như văn bản
phân công trách nhiệm các phòng, ban, ngành chức năng có liên quan trong
việc phối hợp tổ chức thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên.
Hai
là, công tác phổ biến, tuyên truyền thực hiện chính sách đào tạo nghề
cho thanh niên được triển khai khá đồng bộ, thường xuyên, phù hợp và
hiệu quả. Xác định được vị trí và tầm quan trọng của
việc triển khai phổ biến, tuyên truyền chính sách trong quá trình thực
hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên, các bộ, ban, ngành và các
địa phương đã đưa ra nhiều hình thức phong phú, đa dạng hình thức phổ
biến, tuyên truyền. Trong thời gian qua, hình thức được sử dụng phổ biến
là hình thức truyền thống tuyên truyền trực tiếp. Các cơ quan chức
năng, đoàn thể chính trị - xã hội đã thường xuyên tổ chức các buổi nói
chuyện chuyên đề, các hội nghị tập huấn, các buổi giao ban.. để tuyên
truyền các chính sách cho thanh niên. Ngoài các hình thức tuyên truyền
truyền thống thì các hình thức mới áp dụng ứng dụng công nghệ thông tin
và mạng internet như giao lưu trực tuyến, hỏi đáp trực tiếp hoặc trao
đổi qua hộp thư điện tử... được áp dụng và triển khai thực hiện.
Nội dung
tuyên truyền tập trung vào kết quả triển khai “Đề án Đào tạo nghề cho
lao động nông thôn tới năm 2020” (Đề án 1956) hiệu quả của việc dạy nghề
gắn với việc làm, tăng thu nhập cho các hộ gia đình, góp phần xóa đói
giảm nghèo; nhiệm vụ trọng tâm và giải pháp chủ yếu trong thực hiện Đề
án 1956, trong đó tập trung phổ biến các cơ chế, chính sách hỗ trợ học
nghề, tạo việc làm, đồng thời phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong
quá trình triển khai…
Ba là, có sự phối hợp khá đồng bộ trong phân công, phối hợp thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên. Thực
hiện các quyết định, chương trình, đề án của Nhà nước về đào tạo nghề
cho thanh niên, các địa phương đã nhanh chóng thành lập các Ban chỉ đạo,
tổ giúp việc để triển khai thực hiện chính sách. Dưới sự chỉ đạo của
các Bộ, ngành Trung ương và UBND, các cơ quan chức năng ở các địa
phương, sự phối hợp chặt chẽ của các tổ chức đoàn thể chính trị - xã
hội, các trung tâm, trường dạy nghề, các doanh nghiệp tuyển dụng lao
động, công tác đào tạo nghề cho thanh niên được triển khai thực hiện
nhanh chóng, đạt được nhiều kết quả tích cực.
Bốn là, khả năng duy trì tốt trong thực hiện chính sách đào tạo nghề và việc làm cho thanh niên. Trong
những năm qua, các cấp uỷ Đảng và chính quyền địa phương, các hội đoàn
thể trong hệ thống chính trị, các tổ chức và toàn thể nhân dân đã bám
sát chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và chỉ đạo của các cơ quan
chức năng cùng nhau phối hợp tích cực tổ chức triển khai thực hiện tốt
chính sách đào tạo nghề cho thanh niên. Tiếp
tục áp dụng các chính sách hiện có để hỗ trợ, khuyến khích các doanh
nghiệp mạnh dạn đầu tư thành lập các cơ sở giáo dục nghề nghiệp hoặc
tham gia dạy nghề, nhất là dạy nghề cho thanh niên vào làm việc tại
chính doanh nghiệp. Hệ thống Trung tâm dịch vụ việc
làm và các Trung tâm hướng nghiệp, dạy nghề và giới thiệu việc làm được
quan tâm và đầu tư nhằm nâng cao năng lực trong tư vấn, giới thiệu việc
làm và cung cấp thông tin thị trường lao động; đào tạo kỹ năng cho người
lao động; thực hiện các chương trình, dự án việc làm và tổ chức thực
hiện tốt chính sách bảo hiếm thất nghiệp. Theo báo cáo của Bộ Lao động thương
binh – xã hội, hiện nay có 88 trung tâm dịch vụ việc làm, trong đó có
25 trung tâm thuộc tổ chức chính trị - xã hội như Đoàn Thanh niên Cộng
sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam…63 trung tâm dịch vụ việc làm do các địa phương quản lý.
Năm là, từng bước bảo đảm việc làm bền vững, nâng cao thu nhập, cải thiện điều kiện làm việc cho thanh niên. Trong
những năm qua, Đảng, Nhà nước đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo nhiều
chuyển biến tích cực trong công tác bảo đảm việc làm bền vững, cải thiện
điều kiện làm việc, nâng cao mức sống của người lao động. Theo báo cáo
của Tổng cục Thống
kê, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên (từ 15-24 tuổi) năm 2020 ước tính
là 7,1%, trong đó khu vực thành thị là 10,63%; khu vực nông thôn là
5,45%, tỷ lệ này thấp hơn so với thời điểm Tổng điều tra dân số và nhà ở
năm 2019 là 7,6% (1). Tỷ
lệ thanh niên có việc làm bền vững, thu nhập tăng đều qua các năm; đời
sống của công nhân lao động ngày càng được cải thiện; điều kiện làm
việc, an toàn vệ sinh lao động đã được chú trọng; các tiêu chuẩn lao
động quốc tế cơ bản được áp dụng ngày càng phổ biến trong các doanh
nghiệp.
Cùng với
đó, tiếp tục chỉ đạo đổi mới mạnh mẽ mô hình tăng trưởng kinh tế thực
chất ở địa phương phù hợp với mô hình tăng trưởng kinh tế - xã hội bao
trùm; tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả các hiệp định thương mại,
nhất là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA,
RCEP...) theo các điều khoản Việt Nam đã ký kết; tiếp tục rà soát các
văn bản pháp luật, nội luật hóa các tiêu chuẩn lao động quốc tế, giúp
công nhân lao động được thụ hưởng các quyền và điều kiện lao động ngày
càng tốt hơn.
Sáu là, sự điều chỉnhkhá kịp thời hệ thốngchính sách đào tạo nghề cho thanh niên. Việc
xem xét sửa đổi, điều chỉnh các nội dung quy định trong các chính sách
nói chung và thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên là việc
làm rất cần thiết. Thực tế triển khai thực hiện chính sách phát triển
kinh tế - xã hội nói chung, các chính sách liên quan đến việc làm của
thanh niên đã phát sinh nhiều vấn đề mới mà trong các văn bản pháp luật
chưa đề cập hoặc đã quy định, hoặc có quy định, nhưng đến nay không còn
phù hợp với thực tế triển khai.Thực tế, Đảng và Nhà nước ta
đã chú trọng điều chỉnh chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trong
từng giai đoạn, từng thời kỳ phù hợp với đặc điểm tình hình kinh tế - xã
hội của đất nước và sự phát triển chung của xã hội. Nhiều chính sách
tạo việc làm cho thanh niên được ban hành qua đó góp phần tạo nhiều cơ
hội việc làm hơn cho thanh niên.
Bảy là, các cơ sở đào tạo nghề (nhất là cho thanh niên) đã được đẩy mạnh phát triển. Trong hơn 35năm
đổi mới, sự nghiệp giáo dục và đào tạo Việt Nam đã đạt được những thành
tựu quan trọng, góp phần thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới đất
nước, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, từng bước hội nhập tích
cực theo xu thế phát triển của khu vực và thế giới. Giáo dục nghề nghiệp
có đóng góp một phần quan trọng trong đào tạo nguồn nhân lực trực tiếp
phục vụ cho phát triển kinh tế- xã hội.
Thực
hiện tinh thần chỉ đạo của hệ thống các văn bản pháp quy của Đảng và
Nhà nước về phát triển giáo dục nghề nghiệp trong thời kỳ mới, thời gian
qua, các bộ, ngành đã tổ chức rà soát, sắp xếp các cơ sở giáo dục nghề
nghiệp thuộc phạm vi quản lý theo các điều kiện quy định. Theo đó, những
cơ sở giáo dục nghề nghiệp không đáp ứng các điều kiện theo quy định
hoặc hoạt động không hiệu quả sẽ được sắp xếp lại theo hướng giải thể
hoặc sáp nhập. Mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp được tinh gọn, tuy
nhiên vẫn đảm bảo tính bao phủ toàn quốc, đa dạng về loại hình, trình độ
đào tạo và mô hình hoạt động. Theo Tổng cục Giáo
dục nghề nghiệp (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) đến nay, mạng lưới
cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã hình thành, phân bố trên phạm vi cả nước
với 1.917 cơ sở, trong đó 400 trường cao đẳng, 492 trường trung cấp và
1025 trung tâm giáo dục nghề nghiệp. Tỉ lệ người học tốt nghiệp ra
trường có việc làm trong vòng 6 tháng đạt từ 80-85%, trong đó có những
ngành nghề đạt 100%, với tỉ lệ thu nhập bình quân từ 7-10 triệu
đồng/tháng(2).
Hiện nay, ở nước ta đã
hình thành một hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp có chất lượng cao, uy
tín đạt chuẩn kiểm định của các tổ chức kiểm định quốc tế có uy tín như
ABES, các quốc gia có hệ thống đào tạo nghề phát triển như Australia,
Đức, Anh,…Hệ
thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp với nhiều ngành đào tạo đã giúp thanh
niên có cơ hội học tập nâng cao trình độ tay nghề, tự tin bước vào cuộc
sống lao động.
Tám là, đã thiết lập và vận hành hệ thống theo dõi, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên. Công
tác theo dõi, kiểm tra chỉ đạo cơ sở được tiến hành thường xuyên, Bộ
Lao động - Thương binh và Xã hội, UBND các tỉnh, thành phố luôn chủ động
ban hành các kế hoạch kiểm tra và tự kiểm tra việc thực hiện chính sách
đào tạo nghề cho thanh niên hàng năm. Trên cơ sở hướng dẫn và thông báo
của các cơ quan chức năng cấp trên, UBND các quận, huyện tiến hành kiểm
tra chính sách đào tạo nghề cho thanh niên nói chung, việc thực hiện
các đề án nói riêng, nhằm kịp thời phát hiện những mặt tồn tại, hạn chế
để có biện pháp hướng dẫn khắc phục kịp thời, nhân rộng những mô hình
điển hình, cách làm hay trong việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho
thanh niên trên phạm vi của từng địa phương.
Hằng
năm, ngành Lao động - Thương binh và Xã hội ở các địa phương phối hợp
với tổ chức đoàn thanh niên tổ chức nhiều đoàn kiểm tra về công tác cho
vay vốn giải quyết việc làm; kiểm tra công tác đào tạo nghề. Các cuộc
kiểm tra một mặt mang tính đôn đốc thực hiện kế hoạch, nắm bắt tiến độ
triển khai nhiệm vụ đồng thời kịp thời nắm bắt những vướng mắc, bất cập
trong việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên, việc kiểm
tra chỉ đạo đảm bảo thời gian chất lượng, kịp thời có những kiến nghị,
đề xuất kịp thời.
MỘT SỐ HẠN CHẾ CÒN TỒN TẠI
Bên
cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình thực hiện chính sách
đào tạo nghề cho thanh niên cũng nổi lên một số hạn chế như:
Thứ nhất, việc triển khai chính sách về đào tạo nghề gắn với tạo việc làm ở các địa phương còn nhiều hạn chế.
Công
tác lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng, chính quyền một số địa phương chưa
thực hiện quyết liệt, chưa phát huy hiệu quả; công tác tuyên truyền phổ
biến các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trên lĩnh vực lao
động - việc làm chưa được thường xuyên, liên tục. Ở một số quận, huyện
chưa thành lập Quỹ Hỗ
trợ giải quyết việc làm và xuất khẩu lao động cho đối tượng thanh niên
trên địa bàn mà nguồn Quỹ Quốc gia hỗ trợ việc làm bổ sung còn hạn hẹp
nên rất khó khăn cho thanh niên muốn vay vốn tạo việc làm và xuất khẩu
lao động. Ngân hàng Chính sách xã hội các cấp để phát triển sản xuất, tự
tạo việc làm nhưng thanh niên rất khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn ưu
đãi ở đây, Đoàn Thanh niên các cấp vẫn chưa xây dựng được quỹ hỗ trợ
phát triển thanh niên để hỗ trợ tạo việc làm cho thanh niên.Thậm chí,còn
có địa phương chưa tập trung chỉ đạo các cơ sở của mình triển khai các
hoạt động, dự án nên hiệu quả, chất lượng công tác đào tạo nghề giải
quyết việc làm cho thanh niên còn hạn chế.
Thứ hai, hoạt động tuyên truyền, định hướng nghề nghiệp, giới thiệu lao động, việc làm còn hạn chế, chưa đem lại hiệu quảnhư mục tiêu đề ra.
Công tác tuyên truyền, tư vấn học nghề thời gian qua tuy đãđược quan tâm triển khai bằng nhiều hình thức tuy nhiên hiệu quả đạt được trong việc nâng cao nhận thức và ý nghĩa của công tác đào tạo nghề đối vớilao
động thanh niên nông thôn còn ở mức độ. Đối tượng tham gia học nghề thì
không đồng đều về độ tuổi, trình độ, nhận thức, cũng như điều kiện,
hoàncảnh gia đình, một số lao động nông thôn nhất là lao động trẻ chưa nhận thứcđược việc đào tạo nghề là yếu tố cần thiết đảm bảo cuộc sống cho bản thân,cho gia đình nên chưa quan tâm đến việc học, vẫn còn tư tưởng trông chờ vàocác chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Vẫn còn bộ phận người trẻ có tâm lý chỉmuốn làm thầy chứ không làm thợ, một số khác thì lại muốn theo học tại cáccơ sở đào tạo tập trung, chính quy để có bằngcấp. Một bộ phận lao độngthanh niên hạn chế về trình độ nên chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng củaviệc học nghề. Bởi vậy số lượng học viên của các lớp nghề thường không ổnđịnh hoặc không đủ chỉ tiêu để mở lớp, nhất là vào thời gian mùa vụ. Ngườilao động có xu hướng lựa chọn các việc họ đã quen tay hơn là chọn lựa mộtngành nghề mới, dù nghề đó có thể đem lại thu nhập cao hơn.Trong
chính sách phân luồng đào tạo, định hướng giáo dục nghề nghiệp đối với
học sinh tốt nghiệp THCS và THPT các cơ quan quản lý nhà nước chưa chỉ
đạo triển khai mạnh mẽ; chưa tạo được sự quan tâm và tạo được sự thay
đổi trong nhận thức của học sinh.
Thứ
ba, quy mô, mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ cấu đào tạo chưa
đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động, chất lượng đào tạo còn thấp,
chưa đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp.
Thực
trạng phát triển kinh tế - xã hội cho thấy, quá trình phân hóa nghề
nghiệp đang diễn ra theo chiều hướng giảm thuần nông, tăng hộ kinh tế
hỗn hợp để tiến tới phi nông hoàn toàn. Do vậy, cơ cấu ngành nghề đào
tạo của giáo dục nghề nghiệp trong
bối cảnh hiện nay cũng đặt ra vấn đề cần phải có những điều chỉnh cần
thiết nhằm phù hợp với cơ cấu ngành nghề xã hội và đáp ứng nhu cầu nghề
nghiệp của người học. Nhu cầu tuyển chọn ngành nghề để tham gia học tập
của người học cũng hết sức đa dạng. Thực tế cho thấy, nhu cầu đào tạo
nghề được xác lập dựa trên căn cứ đặc thù phát triển kinh tế - xã hội
của từng vùng, miền. Có những địa phương tập trung phát triển các ngành
công nghiệp, công nghệ cao và có những địa phương lại chú trọng vấn đề
đào tạo các ngành nghề truyền thống.
Tuy nhiên, theo báo cáo kết quả tuyển sinh hành năm cho thấy, trung bình hàng năm có khoảng 2 triệungười theo học các trình độ trong giáo dục nghề nghiệp, tập trung chủ yếu ở các ngành nông, lâm thủy sản; công nghiệp chế biến, chế tạo và sửa chữa.
Trên cơ sở thực trạng tuyển sinh và đào tạo nghề cho thấy, tỷ lệ cao
đẳng và trung cấp chỉ chiếm khoảng trên 25% còn lại là sơ cấp và các
hình thức đào tạo thường xuyên khác(3).
Sự mất cân đối về số lượng người học ở các trình độ cao đẳng, trung cấp
và sơ cấp sẽ là rào cản đối với chủ trương đào tạo nghề chất lượng cao,
đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước thời gian tới. Tình
trạng mất cân đối trong cơ cấu ngành nghề đào tạo, giữa các vùng miền
chậm được khắc phục, chưa đáp ứng được nhu cầu nhân lực của xã hội.
Tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp khó khăn, đặc biệt ở những ngành, nghề
nặng nhọc độc hại, ngành nghề năng khiếu. Triển khai đào tạo nghề chất
lượng cao (phát triển nghề trọng điểm, trường nghề chất lượng cao và thí
điểm đào tạo nghề cấp độ quốc tế, khu vực theo chương trình chuyển giao
từ nước ngoài...) còn chậm. Mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn
nhiều bất cập, chưa phân bố hợp lý giữa các vùng, miền, chưa quy hoạch
tới từng ngành, nghề, cấp trình độ đào tạo.Hiện nay, về cơ cấu phân bố, các cơ sởgiáo dục nghề nghiệptập trung nhiều nhất ở vùng đồng bằng sông
Hồng và vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung. Các vùng Tây Nguyên
và Trung du miền núi phía Bắc là những vùng có ít các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, chủ yếu là các cơ sở giáo dục nghề nghiệpphục vụ cho đào tạo nghề ngắn hạn, còn các trường cao đẳng và trung cấp có số lượng rất ít.
Thứ tư,
công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách chưa được thường
xuyên, những bất cập trong quản lý chưa được phát hiện kịp thời.
Trong
thời gian qua, công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách
chưa được thực hiện thường xuyên, những bất cập chưa được phát hiện kịp
thời. Công tác quản lý thanh niên, học sinh tham gia học nghề mới chỉ
nắm bắt ở khâu tuyển sinh; chưa đánh giá đúng chất lượng thực tế tham
gia học tập hoặc kết quả đầu ra; kết quả việc làm sau khi đào tạo
nghề...Điều
này dẫn đến chất lượng công tác đào tạo nghề còn nhiều bất cập. Việc
kiểm tra, giám sát đánh giá tình hình thực hiện các dự án, chương trình,
chính sách đào tạo nghề còn gặp nhiều khó khăn. Hầu
hết, các chương trình mới chỉ đánh giá dựa trên số lượng tuyển sinh;
chưa đánh giá được tỷ lệ học và tốt nghiệp - tức là mới chỉ đánh giá đầu
vào, chưa đánh giá được đầu ra; chưa đánh giá được tỷ lệ có việc làm
sau đào tạo; chưa đánh giá được chất lượng đào tạo...do thiếu thông tin, ngân sách.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN
Từ thực
trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên thời gian qua,
cũng như nghiên cứu kinh nghiệm trong đào tạo nghề ở một số nước trên
thế giới có thể rút ra một số vấn đề đặt ra đòi hỏi các cơ quan quản lý
cần quan tâm giải quyết để thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh
niên ngày càng hiệu quả hơn.Đó là:
Một
là, công tác truyền thông nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn xã
hội về đào tạo nghề gắn với giải quyết việc làm cho thanh niên.
Hiện nay,trong
nhận thức của một bộ phận không nhỏ thanh niên và xã hội về dạy nghề,
giải quyết việc làm còn chưa đúng mức, định hướng nghề nghiệp của thanh
niên còn thiên lệch về công việc hành chính. Nhận thức của xã hội về vấn
đề nghề nghiệp việc làm cho thanh niên, vị trí, vai trò của thanh niên
là vấn đề có tác động rất lớn. Những hệ luỵ về nghề nghiệp và việc làm
cho thanh niên một phần là do tâm lý phải học đại
học mới có tương lai tốt, xem nhẹ việc học nghề, do đó cần đẩy mạnh
công tác truyền thông thay đổi nhận thức cho xã hội về lĩnh vực này là
một trong những vấn đề đặt ra cần quan tâm giải quyết.
Hai là, công tác hướng nghiệp cho thanh niên.
Công tác
hướng nghiệp có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phân bổ nguồn
nhân lực một cách hợp lý, còn giúp thanh niên không những có ngành nghề
phù hợp với nguyện vọng, sở trường của cá nhân mà còn nhằm tăng năng
suất lao động xã hội. Công tác hướng nghiệp là hoạt động mang tính dự
báo, giúp cho thanh niên có được hiểu biết về những yêu cầu của nghề,
thông tin về một số nghề và từ đó hình thành khả năng yêu thích lao
động, thích ứng nghề nghiệp, xung kích đi đầu nắm bắt kỹ thuật mới, công
nghệ ứng dụng mới vào sản xuất kinh doanh.
Ba là, quy mô đào tạo nghề cho thanh niên.
Nâng cao
hiệu quả việc thực hiện các chính sách đào tạo nghề cả về quy mô và chất
lượng là một yêu cầu đặt ra đối với các quốc gia, dân tộc trong thời
đại ngày nay. Đối với nước ta đang trong quá trình phát triển thì việc
nâng cao chất lượng đội ngũ lao động trong quá trình hành nghề lại càng
đặt ra cấp bách hơn bao giờ hết. Theo đó,việc
thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên cần hướng vào những yêu
cầu, đòi hỏi của thị trường lao động chất lượng cao; đội ngũ công nhân
làm việc trong các nhà máy, xí nghiệp phải là những công nhân có tay
nghề cao, có tính kỷ luật nghiêm trong quá trình lao động. Các trường
trung cấp, cao đẳng, trung tâm dạy nghề cần chú trọng đảm bảo về mặt
chất lượng người học là chủ yếu tránh tính trạng tuyển sinh ồ ạt, đào
tạo ra những ngành mà thị trường lao động không có nhu cầu, hoặc có nhu
cầu ít. Các chính sách đào tạo nghề của Đảng, Nhà nước và các địa phương
cũng cần hướng tới những đối tượng cụ thể, đi sâu, bám sát cơ sở xem
trình độ nhận thức của người học, nhu cầu thực tế của địa phương để ban
hành những chính sách cho đúng, trúng, phát huy được tối đa được những
lợi thế về các điều kiện tự nhiên, văn hoá, truyền thống của đất nước
cũng như của từng địa phương. Chú ý tới vấn đề bảo đảm chất lượng các
trung tâm, cơ sở đào tạo nghề, bởi hiện nay chất lượng đào tạo nghề ảnh
hưởng rất lớn tới công việc, hiệu quả công việc, do đó, cần tận dụng
những ưu điểm, thế mạnh, sở trưởng của từng người để hướng tới những cơ
sở, trung tâm đào tạo cho hợp lý, khoa học, phát huy được tối đa những
lợi thế vốn có của từng địa phương và bản thân.
Bốn là, vận dụng cơ chế thị trường trong đào tạo nghề cho thanh niên.
Hiện nay,
việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên ở các trường
trung cấp, cao đẳng, các trường hướng nghiệp, các cơ sở đào tạo chưa có
sự thống nhất trong đào tạo các loại hình nghề khác nhau. Thanh niên vẫn
chủ yếu hướng mình vào những ngành, những nghề phổ thông như sửa chữa,
điện tử viễn thông, hàn, cơ khí…Đối vớinhững
ngành, những lĩnh vực đòi hỏi trình độ nhận thức cao, thời gian học dài,
khả năng ứng dụng và vận dụng nhanh, kỹ thuật thì rất ít người học,
thậm chí không có như: lắp ráp ô tô, chế tạo máy, các loại hợp kim…Chính
sách đào tạo nghề cần bám sát hoạt động thực tiễn, bám sát yêu cầu đòi
hỏi của thị trường trong và ngoài nước để định hướng chính sách cho hợp
lý, xây dựng khung lý thuyết cho phù hợp với trình độ đào tạo của nhà
trường và trình độ nhận thức của người học. Những ngành đào tạo công
nhân lành nghề, chất lượng cao thì đòi hỏi đội ngũ giáo viên, cán bộ
quản lý cũng phải có trình độ tương ứng để có thể hướng dẫn, giảng dạy
cho người nắm vững và thành thạo các kỹ năng, góp phần nâng cao hiệu
suất lao động trong tương lại, từ đó tăng thu nhập cho bản thân và xã
hội.
Năm là, vấn đề liên thông trong đào tạo nghề cho thanh niên.
Đảng và
Nhà nước ta đã khẳng định: chuyển dần mô hình giáo dục hiện nay sang
giáo dục mở - mô hình xã hội học tập với hệ thống học tập suốt đời, đào
tạo liên tục, liên thông giữa các bậc học, ngành học. Phát triển hệ
thống hướng nghiệp, dạy nghề. Liên thông trong đào tạo nghề là vấn đề
quan trọng trong đào tạo nghề, không chỉ đối với ngành khoa học công
nghệ cao, mà ngay cả những ngành bình thường cũng cần có sự liên doanh,
liên kết với nhau. Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên cũng
phải hướng vào những nhóm ngành có khả năng liên doanh, liên kết với
nhau cùng tạo ra sự thống nhất trong các chương trình, kế hoạch giáo
dục, đào tạo. Thông qua việc mở rộng liên thông trong đào tạo sẽ giúp
cho người học thoả mãn được những ngành mà mình đăng ký, mặt khác,cũng tạo ra sự chuyển đổi giữa các ngành với nhau.
Sự liên
doanh, liên kết đó được tiến hành thường xuyên, liên tục, có kế hoạch,
lộ trình rõ ràng, cụ thể, hướng tới người học là chủ yếu, bảo đảm lợi
ích cho người được đào tạo, ra trường có thể làm được việc đáp ứng được
nhu cầu của doanh nghiệp. Ở các cơ sở liên doanh, liên kết khi có sự
phối hợp như vậy, chỉ ra cho người học đi vào thế giới nghề nghiệp chứ
không phải ngõ cụt. Hệ thống dạy nghề phải mềm dẻo linh hoạt hoạt, đa
dạng để liên thông không hạn chế khả năng phát triển của người lao động.
Nhu cầu học liên thông là chính đáng đối với những người có tinh thần
học hỏi không ngừng, phù hợp với sự vận động phát triển của nghề nghiệp,
kinh tế, xã hội và khoa học công nghệ. Thực hiện liên thông giữa các
trình độ đào tạo ngay trong hệ thống dạy nghề và liên thông giữa các cấp
trình độ trong hệ thống nhân lực.
Sáu là, vấn đề sử dụng và quản lý tốt Quỹ Quốc gia hỗ trợ việc làm cho thanh niên.
Đội
ngũ thanh niên là những người có chí tiến thủ, dám nghĩ, dám làm, cho
nên khi có điều kiện, thời cơ, được tin tưởng họ có thể phát huy được
năng lực, sở trường của mình. Thực tế hiện nay cho thấy, nhu cầu về tìm
việc làm và có vốn để phát triển sản xuất ngay tại các địa phương là rất
lớn đối với thanh niên, nhưng do họ chưa đưa ra được chương trình, kế
hoạch đủ thuyết phục đối với các cơ quan chức năng, ban ngành nên việc
huy động vốn từ những nguồn lực này còn hạn chế. Muốn tạo điều kiện việc
làm cho thanh niên, thì ngay ở các huyện, quận cần thành lập quỹ vốn về
hỗ trợ thanh niên trong hoạt động sản xuất, kinh doanh làm giàu chính
đáng, nguồn vốn này khi được cấp cho thanh niên cần có sự cam kết của
thanh niên, của người đại diện cho những dự án, chương trình, kế hoạch
phát triển của thanh niên. Việc sử dụng và quản lý quỹ vốn này cần có sự
thống nhất giữa các chủ thể với nhau, bảo đảm công khai, minh bạch, dân
chủ.
Bảy là, vấn đề tăng cường kết nối cung - cầu lao động.
Đa
dạng các hình thức tư vấn, giới thiệu việc làm, ký kết thỏa thuận cung
ứng lao động với doanh nghiệp, tăng cường đưa thông tin lao động, việc
làm về cơ sở, vùng sâu, vùng xa... chính là những hình thức đổi mới nhằm
nâng cao hiệu quả tư vấn, giới thiệu việc của trung tâm dịch vụ việc làm. Qua đó, nâng cao hiệu quả kết nối cung - cầu lao động, thực hiện tốt công tác giới thiệu việc làm.
Tóm lại, trong những năm vừa qua việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niênở Việt Namđã
đạt được những kết quả nhất định cả về nhận thức và hành động, góp phần
tích cực vào việc giải quyết việc làm cho thanh niên, ổn định đời sống,
thúc đẩy kinh tế các địa phương phát triển. Tuy nhiên, việc thực hiện
chính sách đào tạo nghề cho thanh niên vẫn còn có những mặt chưa đạt
được kết quả như mong muốn.
Để thực
hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trong thời gian tới có hiệu
quả, đồi hỏi phải quán triệt đầy đủ, toàn diện các định hướng và thực
hiện nghiêm túc các giải pháp mà Đảng, Nhà nước đã xác định trong các
văn kiện,nghị quyết, các chiến lược. Sự thống nhất nhận thức và hành động của các bộ, ngành, các cấp uỷ đảng, chính quyền các địa phương,các
trung tâm hướng nghiệp dạy nghề và toàn thể nhân dân là nhân tố quyết
định tới hiệu quả việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên.
-------------------------------------------------------------
(1)Tổng Cục thống kê (2021),Báo cáo lao động, việc làm quý I năm 2021, Hà Nội.
(2) Đỗ Hòa (2019),Cả nước có gần 2000 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, Báo Hải Quan Online, https://haiquanonline.com.vn/ca-nuoc-co-gan-2000-co-so-giao-duc-nghe-nghiep-111905.html.
(3) Đào Nguyên Phúc (2020), Công tác giáo dục nghề nghiệp: Thực trạng và một số giải pháp, https://www.tuyengiao.vn/khoa-giao/giao-duc/cong-tac-giao-duc-nghe-nghiep-thuc-trang-va-mot-so-giai-phap-130122.