Theo trang qz.com, gần đây, một số nước EU đã vướng vào tranh cãi thương mại với Trung Quốc. Ví dụ như vụ Trung Quốc tẩy chay hàng hóa của Litva hay cảnh báo hậu quả nếu Hà Lan chặn xuất khẩu công nghệ bán dẫn.

Sau các cuộc đàm phán thâu đêm ngày 28.3 vừa rồi, Nghị viện châu Âu, Ủy ban châu Âu và Hội đồng châu Âu đã nhất trí xây dựng công cụ chống ép buộc. Đây là biện pháp phòng vệ thương mại mới, với mục tiêu là ngăn chặn các nước ép buộc kinh tế.

Hội đồng châu Âu cho biết trong một tuyên bố: “Mục đích của công cụ này là ngăn chặn các nước thứ ba nhằm vào EU và các quốc gia thành viên thông qua ép buộc kinh tế bằng các biện pháp ảnh hưởng đến thương mại hoặc đầu tư”.

Mặc dù EU đã có sẵn một số phương án phòng vệ thương mại trong bộ công cụ, như các biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp, nhưng công cụ chống ép buộc nói trên sẽ mở rộng khả năng phòng thủ của EU khi cho phép khối này thực hiện các biện pháp đối phó như tăng thuế hải quan, yêu cầu giấy phép xuất nhập khẩu và đưa ra các hạn chế về dịch vụ và mua sắm công.

Công cụ này cũng là phương thức thay thế để giải quyết các tranh chấp thương mại và một sự lựa chọn đáng hoan nghênh ở EU vì con đường khiếu nại lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) thường mất thời gian.

Hiện nay, Ủy ban châu Âu và Nghị viện châu Âu sẽ cần đưa ra các chi tiết quy định của công cụ chống ép buộc và thông qua luật liên quan công cụ này. Quá trình đó dự kiến mất vài tháng.

Sau khi luật có hiệu lực, Ủy ban châu Âu có thể thực hiện các cuộc điều tra nhằm xem liệu các hành động của nước thứ ba có phải là ép buộc hay không. Nếu 55% quốc gia thành viên EU đồng ý với đánh giá của Ủy ban châu Âu rằng có sự ép buộc, thì các nước này, Ủy ban châu Âu và Nghị viện châu Âu sẽ quyết định các biện pháp đối phó với nước thứ ba.

Công cụ mới xuất hiện trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới phụ thuộc vào Trung Quốc trong các chuỗi cung ứng quan trọng như chất bán dẫn, xe điện và khoáng sản.

Nỗ lực của châu Âu nhằm củng cố các biện pháp phòng vệ thương mại là một phần trong kế hoạch giảm phụ thuộc Trung Quốc, xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt và tăng cường an ninh kinh tế.

Có một loạt công cụ phòng vệ thương mại mạnh mẽ (như công cụ trợ cấp nước ngoài được thông qua gần đây và công cụ chống ép buộc mới được nhất trí) có thể đủ sức răn đe đối với một số hình thức ép buộc kinh tế.

Giới chức EU nhấn mạnh vai trò chính của công cụ này là biện pháp bảo vệ các lợi ích kinh tế của khối. Chính sách này sẽ có hiệu lực vào nửa sau của năm 2023, dự kiến chỉ áp dụng cho các trường hợp mới phát sinh chứ không giải quyết các trường hợp đã xảy ra trước đó.

Tuy nhiên, một số nước thành viên EU tỏ ra hoài nghi trước độ hiệu quả của biện pháp này, đồng thời quan ngại rằng biện pháp này có thể mang tính chất bảo hộ hoặc vô tình "châm ngòi" cho những cuộc chiến thương mại. Đề xuất chính sách này lần đầu được đưa ra vào tháng 12.2021, được Nghị viện và Hội đồng châu Âu thảo luận trước khi nhất trí chung.

Ông Bernd Lange, nhà đàm phán trưởng của Nghị viện châu Âu, nói với các phóng viên: “Đó thực sự không phải là súng nước, đó là một khẩu súng và đôi khi cần phải đặt súng lên bàn, ngay cả khi biết rằng sẽ không dùng tới”.